Chỉ thị (EU) 2024/1788 về các quy tắc chung đối với thị trường nội địa về khí tái tạo, khí tự nhiên và hydro

MỤC TIÊU CỦA CHỈ THỊ LÀ GÌ?
Chỉ thị (EU) 2024/1788 là một phần của gói biện pháp nhằm tạo thuận lợi cho khử carbon hệ thống năng lượng của Liên minh châu Âu (EU) bằng cách tích hợp các loại khí tái tạo và khí phát thải thấp, đặc biệt là hydro, với trọng tâm vào:

• tạo lập các thị trường nội bộ vận hành đầy đủ và tích hợp cho khí tự nhiên và hydro;
• hỗ trợ các mục tiêu khí hậu của EU, cụ thể là trung hòa khí hậu vào năm 2050;
• củng cố quyền và bảo vệ người tiêu dùng trên thị trường khí;
• bảo đảm bảo vệ đặc biệt đối với khách hàng dễ bị tổn thương và những người bị ảnh hưởng bởi nghèo năng lượng, kể cả trong quá trình chuyển dịch năng lượng.

CÁC ĐIỂM CHÍNH
Chỉ thị, là văn bản tái ban hành Chỉ thị 2009/73/EC (một phần của gói năng lượng thứ ba), thuộc nỗ lực rộng hơn cùng với Quy định (EU) 2024/1789 tương ứng để khử carbon hệ thống năng lượng EU, tập trung vào thị trường khí tự nhiên và hydro. Đây là một cấu phần thiết yếu của gói “fit for 55”, nhằm cắt giảm 55% phát thải carbon vào năm 2030 và hướng tới trung hòa khí hậu vào năm 2050.

Khử carbon
Khuôn khổ khử carbon do chỉ thị đưa ra nhằm đóng góp vào các mục tiêu năng lượng và khí hậu của EU bằng cách:

• tạo thuận lợi cho việc tích hợp khí tái tạo và khí phát thải thấp vào hệ thống năng lượng;
• đặt ra các quy tắc chung về vận chuyển, cung cấp và lưu trữ khí tự nhiên và hydro, qua đó góp phần hình thành một thị trường hydro vận hành hiệu quả;
• bao gồm các quy tắc hỗ trợ chuyển đổi từ hệ thống dựa trên khí tự nhiên sang hệ thống dựa trên khí tái tạo và khí phát thải thấp.

Giá cung ứng dựa trên thị trường

• Nhà cung cấp có thể tự do xác định giá đối với khí tự nhiên và hydro.
• Các quốc gia thành viên EU có trách nhiệm bảo đảm cạnh tranh hiệu quả giữa các nhà cung cấp để giữ giá công bằng cho người tiêu dùng cuối.
• Các quốc gia thành viên phải bảo đảm bảo vệ khách hàng dễ bị tổn thương và người bị ảnh hưởng bởi nghèo năng lượng. Quy tắc mới đặt ra tiêu chí rõ ràng về thời điểm các quốc gia thành viên có thể can thiệp vào việc ấn định giá khí tự nhiên.

Quản lý khủng hoảng giá khí tự nhiên
Khi xuất hiện đợt tăng giá đáng kể trên thị trường khí tự nhiên, Hội đồng Liên minh châu Âu có thể tuyên bố tình trạng khủng hoảng giá khí tự nhiên ở cấp khu vực hoặc toàn EU nếu đáp ứng các điều kiện sau:

• giá trung bình trên thị trường bán buôn khí tự nhiên đạt ít nhất 2,5 lần mức giá trung bình của 5 năm gần nhất và tối thiểu 180 EUR/MWh, với kỳ vọng kéo dài ít nhất 6 tháng;
• giá bán lẻ khí tăng khoảng 70% và được dự báo duy trì ở mức cao trong ít nhất 3 tháng.

Sau khi tuyên bố khủng hoảng và đáp ứng một số điều kiện nhất định, có thể triển khai các biện pháp can thiệp công tạm thời, có mục tiêu vào việc ấn định giá cung ứng khí tự nhiên cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ gia đình và các dịch vụ xã hội thiết yếu.

Quyền và bảo vệ người tiêu dùng
Chỉ thị đưa ra nhiều biện pháp bảo đảm quyền và bảo vệ người tiêu dùng trên thị trường khí, điều chỉnh tương đồng với những gì đã áp dụng cho thị trường điện:

• Quyền tự do lựa chọn nhà cung cấp. Mọi khách hàng có quyền chọn nhà cung cấp khí tự nhiên và hydro, bất kể nhà cung cấp đặt tại đâu trong EU. Các quốc gia thành viên phải bảo đảm có chế độ “nhà cung cấp cuối cùng” để duy trì liên tục cung ứng, ít nhất cho khách hàng hộ gia đình.
• Thông tin tốt hơn cho người tiêu dùng. Mọi khách hàng sẽ nhận thông tin rõ hơn về chào giá, trong hợp đồng và trên hóa đơn; có thể chọn gói phù hợp nhờ công cụ so sánh đáng tin cậy và dễ dàng chuyển đổi nhà cung cấp; kiểm soát tốt hơn mức tiêu thụ khí qua hệ thống đo đếm thông minh.
• Bảo vệ tốt hơn khi phát sinh tranh chấp với nhà cung cấp năng lượng. Mọi khách hàng có thể sử dụng cơ chế giải quyết tranh chấp ngoài tòa, như thanh tra năng lượng, kể cả khi gặp vấn đề với các sản phẩm hoặc dịch vụ đi kèm hoặc được gộp với cung ứng khí.
• Tập trung đặc biệt vào khách hàng dễ bị tổn thương và người bị ảnh hưởng bởi nghèo năng lượng. Nhóm này được bảo vệ đặc biệt trước việc ngắt cung cấp khí, kể cả trong lộ trình loại bỏ dần khí hóa thạch.

Phát triển và quy hoạch mạng lưới
Chỉ thị quy định các biện pháp phát triển và điều phối mạng lưới năng lượng, bao gồm:

• bảo đảm quản lý chuyên biệt hơn và phát triển hạ tầng hydro thông qua việc tách riêng đơn vị vận hành hệ thống truyền tải và phân phối dành riêng cho hydro;
• dự phóng cung–cầu tương lai trong các “kịch bản chung” do các đơn vị vận hành hạ tầng liên quan tối thiểu của khí tự nhiên, hydro và điện xây dựng;
• các đơn vị vận hành hệ thống truyền tải khí và hydro nộp kế hoạch phát triển mạng lưới 10 năm hai năm một lần, bảo đảm hạ tầng phù hợp để đáp ứng cung–cầu tương lai theo kịch bản chung;
• các đơn vị vận hành mạng lưới phân phối hydro nộp kế hoạch hạ tầng 4 năm, nêu chi tiết phát triển mạng lưới trong tương lai;
• các đơn vị vận hành hệ thống phân phối xây dựng kế hoạch ngừng vận hành khi dự kiến nhu cầu khí tự nhiên giảm và cần đóng/mục đích hóa lại một phần hoặc toàn bộ mạng lưới phân phối khí tự nhiên sang hydro.

CÁC QUY TẮC ÁP DỤNG TỪ KHI NÀO?
Chỉ thị phải được chuyển hóa vào pháp luật quốc gia chậm nhất ngày 5 tháng 8 năm 2026. Các quy tắc trong chỉ thị dự kiến áp dụng từ cùng ngày.

BỐI CẢNH
Để biết thêm thông tin, xem: Thị trường hydro và khí đã khử carbon (Ủy ban châu Âu).

NỘI DUNG CHỈ THỊ

Tải tại đây

Biên dịch: Nguyễn Minh Đức

Nguồn: Tải tại đây!